GERİŞ KÖYÜ - SELMAN SOYDEMİR ARAŞTIRMACI

GERİŞ KÖYÜ

Yazar: SELMAN SOYDEMİR ARAŞTIRMACI |  Tarih: 21 / 02 / 2013 |  Yazı Okunma: 6827

---

           

 

          KIBRISÇIK KAZASINA BAĞLI GERİŞ KÖYÜNÜN TARİHİNE DAİR

                                                                                              Selman Soydemir[*]

       Bu çalışmamız, tarihi  ana hatlarıyla bilinen Kıbrıscık’ın, Geriş köyü hakkında olacaktır.Fakat önce Kıbrıscık hakkındaki bilgileri gözden geçirelim.

       17. asır başlarına kadar Osmanlı belgelerinde Kıbrıscık için “Kıbrus” ismi geçmektedir. Kıbrıs Adası’nın fethedilerek Osmanlı topraklarına katılmasından (1571) sonra iki “Kıbrıs’’ın karışmaması için; Bolu Sancağı’nın bir kazası olan Kıbrus’a zamanla Kıbrısçık yani “Küçük Kıbrıs” denilmeye başlanmış olmalıdır. Dikkat çeken diğer  husus, Kıbrısçık’ın bir kaza merkezinin olmaması meselesidir. Bu durum, 20. asrın başlarında Karadoğan köyünün, kazanın merkezi olmasına kadar devam edecektir. Fakat halk arasında nakledilen  rivayete de uygun olarak, bugün hâlâ kalıntıları bulunan Çivril’deki medrese ve müştemilât, Kıbrıscık kadısının Çivril’de ikamet ettiğini göstermektedir. Çivril’in, Geriş köyünün çok yakınında bulunduğu dikkate alınırsa köyümüzün, Kıbrıscık tarihi açısından ehemmiyeti anlaşılır.

       Kâtib Çelebi, meşhur eseri Cihannüma ’da ,bugünkü Kıbrıscık’ın yerinde,Aladağ üzerinde yirmi dört parça köyden oluşan bir kazadan bahseder. Bu ifadeye göre kazanın bir merkezi olmadığı gibi Kıbrıscık adında bir köy de yoktur.  Buradaki köylerin tamamı bir kaza kabul edilerek yönetilmeleri için bu bölgeye bir kadı tayin edilmiştir. Kuvvetle muhtemeldir ki bu kadının ikamet ettiği mekân Çivril’dir.

   Kıbrıscık’ın Osmanlı devrinde en dikkat çekici vasıflarının başında ise hiç şüphesiz, burada yapılan çeltik ziraatı gelmektedir.Belgelere göre; padişah hassı olarak ayrılmış olan Kıbrus kazasındaki çeltik tarlalarında, 15. asrın sonlarından itibaren çeltik tarımı yapılmaktaydı. Buna göre, bu topraklarda 500 yıldan fazla bir zamandan beri pirinç üretilmektedir.Kıbrıscık’taki çeltik tarımının tarihine ve bunun iktisat tarihi bakımından ehemmiyetine dair araştırmalarımız devam etmektedir.

     Köyümüzün adı olan Geriş ismi Türkçe bir kelime olup , yüksek dağ tepesi manasına gelmektedir. Geriş köyünün tarihi 16. asrın başlarına kadar uzanmaktadır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan 1519 tarihli Tapu Tahrir Defteri’nde 20 haneden ibaret görünen Geriş köyü, 1568 tarihli defterde 60 haneden oluşmaktadır. 1922 tarihli Bolu Vilayet Salnamesi’nde Geriş köyünün Bolu’ya yürüme mesafesi ile 17 saat uzaklıkta olduğu ifade edilmektedir.

İlk Nüfus Sayımı ve Geriş’te Aileler

    Osmanlı Devleti’nde modern manada ilk nüfus sayımları 1831 yılında yapılmıştır. Bu sayımdan günümüze ulaşan nüfus defterleri bugün Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde muhafaza edilmektedir. 1831 tarihli nüfus defterlerinde, Kıbrıscık kazasına bağlı Geriş köyünün de kayıtları bulunmaktadır. Bu defterler, Geriş tarihi açısından çok kıymetli bilgiler ihtiva etmektedir.

   Bu yıllarda Bolu’nun kazalarındaki köyler, “divan” adı verilen bölgeler halinde teşkilatlandırılmıştı. Divanlar ortalama olarak beş-altı köyün bir araya gelmesinden oluşuyordu.İşte 1831 tarihli nüfus defterinde bu divanları görebiliyoruz. Kıbrıscık kazasındaki divanlardan bir tanesi de Geriş divanıydı. Bu durum Geriş’in, Kıbrıscık’ın önemli köylerinden biri olduğunu göstermektedir.

   İncelediğimiz defterde Geriş karyesi divanına bağlı köyler; Geriş başta olmak üzere, Mondu, Alpağut, Kesner, Sarıkaya ve Kızık’tır. Şimdi 182 yıl önce Geriş köyünde kimlerin yaşadığına bir göz atalım.

   Defterde Geriş Divanı muhtarı olarak Gökvelioğlu Ali b. Mahmud (Mahmud oğlu Ali) ismi kayıtlıdır. Köyün imamı ise Molla Mehmed b. Osman (Osman oğlu Molla Mehmed) isimli bir zattır. Köydeki diğer aile isimleri ve bu ailelerden kaydedilen ilk kişiler şu şekildedir:

Veyseloğlu Osman b. Osman

Bedaloğlu Mustafa b. Mehmed

Deli Mustafaoğlu Ali b. Ömer

Sarıoğlu Ebubekir b. Ahmed

Hızıroğlu Ali b. Hızır

Kara Hasanoğlu İsmail b. Mustafa

Kel AhmedoğluAhmed b. İbrahim

Kuşçuoğlu Hasan b. Ali

Karanlıkoğlu Ali b. Halil

Ruşenoğlu Çolak Hasan b. Hüseyin

GelişoğluMehmed b. Ahmed

 

      Osmanlı Devleti’nin bu ilk nüfus sayımında sadece erkekler sayılıyor, kadınlar nüfus sayımının haricinde tutuluyordu. Bu itibarla incelediğimiz bu defterde yalnızca erkekler kaydedilmiştir. Buna göre toplam 35 hanede 88 erkek nüfus kaydedilmiştir. Bu erkek nüfusa bir-iki yaşındaki küçük erkek çocuklar da dâhildir. Tahminen 80 kadar kadın nüfusu da bu rakama ilave edersek 1831 tarihinde Geriş köyünün ortalama nüfusu 160 kişidir.

   1922 tarihli Bolu Vilayet Salnamesi’nde Geriş köyünün Alpağut köyü ile beraber nüfusu 70 hanede 185 erkek, 183 kadın olmak üzere toplam 368 kişiden ibarettir.

      Geriş köyünün Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yine nüfus ve temettuat (gelir vergisi) olmak üzere başka defterleri de bulunmaktadır. Bu defterler üzerindeki çalışmalarımız devam etmekte olup ileriye doğru inşallah bu çalışmalarımızın neticelerini sizlerle paylaşacağız.

  

Kaynakça:

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Nüfus Defteri, nr. 684; Kenan Ziya Taş, Tapu Tahrir Defterlerine Göre 16. Yüzyılda Bolu Sancağı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1993; Müstakil Bolu Sancağı Salnamesi (1334 Tarihli), haz. Hamdi Birgören, Bolu 2008; Bolu Vilayeti Salnamesi (1341 Tarihli), haz. Hamdi Birgören, Bolu 2008.

 

 

---

[*] İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Doktora Öğrencisi

Yazarın diğer yazıları
GERİŞ KÖYÜ

Bu içeriğe yapılan yorumlar (7 Yorum)

7 - Abdullah Belge 29/04/2013

Selman Bey Kardeşim,böyle güzel bir arşiv bilgisini arştırıp paylaştığın için çok teşekkürler.ellerinize yüreğinize sağlık...

6 - Mükerreme ALTINDAŞ 25/02/2013

Selman Hocam, çok güzel ve bizim için çok değerli bilgiler içeren bir çalışma, emeğinize, kaleminize sağlık diyorum ve çalışmalarınızın devamını diliyorum, çok teşekkür ederiz.

5 - ilyas benek 23/02/2013

yapmış oldugunuz arstırma hem benim tarihci olmam acısından hemde koyumun merak eden buyuklerim ve gencler adına cok olumlu bunun için size tesekkur ediyorum.basarılarınızın devamını diliyorum.

4 - yılmaz benek 22/02/2013

hocam çok teşekkürler inş. devamını da bekliyoruz...

3 - Celal BEGDE 22/02/2013

Selman bey Köyümüz için yapmış olduğun bu geniş çaplı araştırma için çok teşekkür ederiz. Emeğine sağlık. Gerçekten bilmek istediğimiz fakat ulaşamadığımız bu bilgiler bizler için çok değerli. Sanırım araştırmanız devam ediyor. Diğer bilgileirde her köylüm gibi sabırsılıkla beklediğimi söylemek isterim. Tekrar herşey için teşekkür eder selamlarımı sunarım.

2 - Mehmet MUTLUOĞLU 22/02/2013

Selman emeğine yüreğine sağlık kardeşim...Harika bir çalışma örneği bizler için köyümüzün ve ailelerimizin geçmişini bilmemiz ve tanımamız gerekmektedir...detaylı çalışmalarını bekliyoruz...HÜRMETLERİMLE.

1 - Serdar SELEK 21/02/2013

Selman kardeşim eline sağlık gerçekten süper bir araştırma.Kendi adıma teşekkürederim.

Ad, Soyad	*
E-Mail	*
	Kalan karekter sayısı:
Yorum	*
	Güvenlik kodunu giriniz: *
	(* Doldurulması zorunlu alanlar)